ผลิตภัณฑ์หรือบริการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม จะต้องได้รับการตรวจสอบประเมินผลกระทบที่เกิดจากกระบวนการผลิตอย่างละเอียดจากผู้ชำนาญการด้านสิ่งแวดล้อมตามเกณฑ์หรือข้อกำหนดของผลิตภัณฑ์ หรือบริการแต่ละประเภท จึงจะได้รับ “ฉลาก” หรือ “ตราสัญลักษณ์” ซึ่งแสดงว่าสินค้าหรือบริการจะจัดอยู่ในกลุ่มผลิตภัณฑ์สีเขียวที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม โดยผู้ผลิตสามารถสื่อสารกับผู้บริโภค การรับรู้ประสิทธิภาพของผู้บริโภค การใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อม (Heo & Muralidharan, 2019) กว่าจะได้ซึ่งสินค้าหรือผลิตภัณฑ์นั้นๆ ต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด หากเปรียบเทียบสินค้าตามท้องตลาดในประเภทเดียวกัน เช่น ผลิตภัณฑ์กระดาษทิชชูที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ผงซักฟอกที่ย่อยสลายและหลอดไฟประหยัดพลังงาน (Barbarossa & De Pelsmacker, 2016) ดังตารางที่ 1

ความรับผิดชอบต่อสังคม

 ความรับผิดชอบต่อสังคมขององค์กร (Jang, Kim, & Lee, 2022) เป็นการดำเนินกิจกรรมภายในและภายนอกขององค์กรที่คำนึงถึงผลกระทบต่อสังคมทั้งในองค์กร หมายถึง ชุมชนที่ได้รับผลกระทบจากการดำเนินขององค์กร มีจุดมุ่งหมายให้มีการดำเนินธุรกิจควบคู่ไปกับการใส่ใจ ดูแลรักษาสังคมและสิ่งแวดล้อม ผลการวิจัยจากการสำรวจตลาดและการวิจัยเชิงวิชาการพบว่า ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลัก เช่น ผู้บริโภค พนักงานและนักลงทุน (Du, Bhattacharya, & Sen, 2010) เช่น การจัดกิจกรรมให้ความรู้ทางด้านสิ่งแวดล้อม การจัดกิจกรรมปลูกป่า การร่วมโครงการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ แล้วนำไปสู่การเผยแพร่ผ่านช่องทางต่างๆ เพื่อให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งภายใน และภายนอกองค์กรได้รับรู้ถึงการมีส่วนร่วมในประเด็นทางด้านสิ่งแวดล้อมขององค์กร (สุข, 2015)

การลดการใช้พลังงาน

 คาร์บอนฟุตพริ้นท์ขององค์กร หมายถึง ปริมาณการปล่อยและดูดกลับก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse Gas Emission and Removals) ที่เกิดจากกิจกรรมการดำเนินงานขององค์กรวัดรวมอยู่ในรูปของตัน (กิโลกรัม) ของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์หรือเทียบเท่า (รอด, 2019) Activity data เป็นข้อมูลกิจกรรมที่ก่อให้เกิดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ข้อมูลปฐมภูมิหรือข้อมูลทุติยภูมิ ได้แก่

1. ค่าพลังงานไฟฟ้า หน่วยเป็นกิโลวัตต์ต่อชั่วโมง (kWh)
2. น้ำหนักของเสีย หน่วยเป็นกิโลกรัม (kg) หรือ ตัน(ton)
3. การใช้น้ำมันเชื้อเพลิงของพาหนะ หน่วยเป็นลิตร (l)
4. ระยะทางในการเดินทางโดยเครื่องบิน หน่วยเป็นกิโลเมตร (km) ฯลฯ

จากความรู้พื้นฐานในการคำนวณค่าไฟฟ้าที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ค่าไฟฟ้าจะขึ้นอยู่กับ 2 ส่วนคือ กำลังไฟฟ้า (watt) และ ชั่วโมงการใช้งาน (hours) ดังนั้นการลดใช้พลังงานไฟฟ้าจึงสามารถทำได้โดย

• การลดกำลังไฟฟ้าของเครื่องใช้ไฟฟ้าลง เช่น
1. การปรับเปลี่ยนอุปกรณ์ที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น
2. การใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าที่มีฉลากประหยัดพลังงาน หรือ ฉลากเบอร์ 5
3. การใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าที่มีขนาดเหมาะสมกับการใช้งาน
• การลดชั่วโมงการทำงาน เช่น
1. การปิด-เปิดอุปกรณ์เมื่อไม่ใช้งาน
2. การบำรุงรักษา-การทำความสะอาดเครื่องปรับอากาศ

 การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Thaweecheep & Eagjariyakorn, 2021) หมายถึง การจัดซื้อสินค้าที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม หรือจัดจ้างบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ตามรายการสินค้าและบริการที่ผ่านการพิจารณาเกณฑ์ ข้อกำหนดที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของกรมควบคุมมลพิษ (ตะกร้าเขียว) สินค้าที่ได้ฉลากเขียว (Green Label) บริการโรงแรมที่ได้รับเกียรติบัตรใบไม้เขียว (Green Leaf) บริการโรงแรมที่ผ่านเกณฑ์สถานประกอบการที่พักสีเขียว (Green Hotel) และผลิตภัณฑ์ผ้าที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Cool Mode) เป็นต้น จากผลการสำรวจล่าสุด จํานวนผู้ที่ใส่ใจในสิ่งแวดล้อมมีเพิ่มมากขึ้นทั่วโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศที่พัฒนา เช่น สหรัฐอเมริกา อังกฤษจํานวนผู้บริโภคที่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ให้มีความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมและนิยมบริโภคสินค้าสีเขียว (Green products) มีเพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกับผู้บริโภคชาวออสเตรเลียที่ยินดีใช้จ่ายเงินเพิ่มขึ้นเพื่อซื้อสินค้าที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

 ฉลากสิ่งแวดล้อม (Shen, 2012) หมายถึง ฉลากที่แสดงความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งมอบให้กับผลิตภัณฑ์หรือบริการที่มีคุณสมบัติตรงตามข้อกำหนด ปัจจุบันฉลากสิ่งแวดล้อมมีอยู่หลากหลาย ทั้งที่เป็นแบบผู้ผลิตเป็นผู้ออกฉลากเมื่อสินค้าถูกผลิต ออกแบบ และส่งมอบสู่ตลาด เพื่อหลีกเลี่ยงความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อม เนื่องจากมีความจำเป็นต้องมีอิทธิพลต่อวิธีการผลิตสินค้า การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภคจึงมีความสำคัญ และฉลากสิ่งแวดล้อมถือเป็นส่วนตอบสนอง และแบบที่ดำเนินการ โดยองค์กรกลางโดยฉลากในปัจจุบันสามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้

• ฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 1

เป็นฉลากสำหรับสินค้าหรือบริการที่ดำเนินการการโดยองค์กรกลางที่ไม่มีส่วนได้ส่วนเสีย (Third Party) มอบให้กับผลิตภัณฑ์ที่มีคุณสมบัติตรงตามข้อกำหนด ซึ่งการกำหนดเกณฑ์จะพิจารณาการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมตลอดทั้งวัฏจักรชีวิตผลิตภัณฑ์ (Life Cycle Consideration) ภายใต้กรอบดำเนินการตามอนุกรมมาตรฐาน ISO 14024



• ฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 2

เป็นฉลากที่ผู้ผลิต ผู้จัดจำหน่าย หรือ ผู้ส่งออกจะเป็นผู้บ่งบอกความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม หรือแสดงค่าทางสิ่งแวดล้อมด้านในด้านหนึ่ง ของผลิตภัณฑ์ไม่ได้พิจารณาตลอดวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ และไม่มีกลไกการตรวจสอบโดยองค์กรกลาง แต่ทางผู้ผลิต จะต้องสามารถหาหลักฐานมาแสดงเมื่อสอบถาม ดังนั้น ฉลากประเภทนี้ผู้ผลิตสามารถทำการศึกษาหรือประเมินผลได้ด้วยตนเองโดยปฏิบัติตามมาตรฐาน ISO14021



• ฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 3

เป็นฉลากที่แสดงถึงผลกระทบของผลิตภัณฑ์ต่อสิ่งแวดล้อม โดยมีการแสดงข้อมูลสิ่งแวดล้อมโดยรวม (Environmental information) โดยการใช้เครื่องมือการประเมินผลกระทบตลอดวัฏจักรชีวิตของสิ่งแวดล้อม (Life Cycle Assessment) เข้ามาประเมิน ตามมาตรฐาน ISO 14040 โดยฉลากนี้ จะมีหน่วยงานอิสระ หรือองค์กรกลางในการทำหน้าที่ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลก่อนที่จะประกาศลงกับผลิตภัณฑ์นั้นๆ ต่อไป

ฉลากคาร์บอนฟุตพริ้นท์ (Carbon Footprint Labels)

 Carbon Footprint หมายถึง ปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ปล่อยออกมาจากผลิตภัณฑ์แต่ละหน่วยตลอดวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ตั้งแต่ วัตถุดิบ การขนส่ง การประกอบชิ้นสวน การใช้งาน และการจัดการ ชื้นส่วนสิ่งเหลือหลังใช้งาน โดยคำนวณออกมาในรูปของคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า ซึ่งคิดออกมา เป็นเทียบเท่ากับศักยภาพที่ทำให้โลกร้อนเท่ากับปริมาณกี่เท่าของ CO₂ ยังมีก๊าซเรือนกระจก 6 ชนิดที่ประเมิน ภายใต้พิธีสารเกียวโต ได้แก่ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂), มีเทน(CH₄), ไนตรัสออกไซด์ (N₂O), ไฮโดรฟลูออโรคาร์บอน (HFCs), เพอร์ฟลูออโรคาร์บอน (PFCs), และซัลเฟอร์เฮกซะฟลูออไรด์ (SF₆) (หนู, 2020)

 สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย (Thailand Environmental Institute) และองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือน กระจก (Thailand Greenhouse gas Organization) ได้ร่วมกันจัดทำโครงการฉลากคาร์บอนขึ้นในเดือน สิงหาคม พ.ศ. 2551 ซึ่งในประเทศไทยแบ่งฉลากคาร์บอนออกเป็น 2 ประเภท คือ

• ฉลากแบบที่ 1
พิจารณาการประเมินการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากทั้งวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ (Cradle to Grave) ตั้งแต่การได้มาซึ่งวัตถุดิบ การขนส่ง การผลิต การบรรจุหีบห่อ การใช้งาน จนกระทั่งการกำจัดของเสียที่เกิดขึ้น ซึ่งการดำเนินงานจะใช้เวลาค่อนข้างมากเนื่องจากมีกระบวนการประเมินซับซ้อน
• ฉลากแบบที่ 2
พิจารณาการประเมินการปล่อยก๊าซเรือนกระจก โดยพิจารณาเฉพาะก๊าซเรือนกระจกที่เกิดขึ้นจากกระบวนการผลิต (Production stages) เท่านั้น (Gate to gate) ซึ่งวิธีนี้ใช้เวลาในการดำเนินงานน้อยกว่าแบบแรก ฉลากคาร์บอนแสดงข้อมูลให้ผู้บริโภคทราบว่า สินค้าหรือบริการนี้มีการปล่อย ก๊าซเรือนกระจกในระดับสูง ค่อนข้างสูง ปานกลาง ค่อนข้างต่ำหรือต่ำโดยแสดงผลเป็น 5 ระดับ ด้วย หมายเลข 1 - 5 สินค้าที่ได้ฉลากคาร์บอนเบอร์ 5 คือ สินค้าที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่บรรยากาศน้อยที่สุดและ เป็นมิตรต่อสภาพภูมิอากาศ หรือหมายความว่าสินค้าหรือบริการนั้นมีความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและสามารถช่วยบรรเทาปัญหาภาวะโลกร้อนได้ ซึ่งระบบฉลากคาร์บอนนี้มีความคล้ายคลึงกับฉลากประหยัดไฟ เบอร์ 5 ของกระทรวงพลังงาน



ปัจจุบันมีการใช้ Carbon Label ในบางประเทศ เช่น อังกฤษ และญี่ปุ่น โดยผลิตภัณฑ์ที่มีการติดฉลากนี้ ได้แก่ อาหาร เครื่องดื่มและสินค้าที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งสหราชอาณาจักรเป็นประเทศแรกที่ริเริ่ม แนวคิดการติดฉลากแสดงปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกบนตัวผลิตภัณฑ์ มีหน่วยงานหลักที่ร่วม รับผิดชอบ คือ Department of the Environment, Food and Rural Affairs (DEFRA) และ The Carbon Trust ซึ่งเป็นองค์กรที่จัดตั้งโดยรัฐบาลสหราชอาณาจักร โดยในปี ค.ศ. 2007 ในภาคธุรกิจ บริษัท TESCO ซึ่งเป็นผู้นำตลาดค้าปลีกรายใหญ่ของประเทศได้เริ่มโครงการติดฉลากแสดงการปล่อยก๊าซเรือนกระจก บนผลิตภัณฑ์ภายใต้แบรนด์ TESCO กว่า 20 สินค้า จาก 4 ประเภทผลิตภัณฑ์ ประกอบด้วย น้ำส้ม มันฝรั่งอบกรอบ สารซักฟอกและหลอดไฟฟ้า

ฉลากเพื่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมของยุโรป (EU-Eco Label)

 ฉลาก EU-Eco Label หรือที่เรียกว่า EU - Flower ของสหภาพยุโรป เป็นตราสัญลักษณ์ฉลากสิ่งแวดล้อมของทุกประเทศในสหภาพยุโรปที่แสดงว่า สินค้ามีการผลิตและได้รับการรับรองว่ามีวงจรชีวิต (Life Cycle) ที่ใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อม และลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมตั้งแต่การเลือก วัตถุดิบในการผลิต กระบวนการผลิตเป็นสินค้า และผลกระทบของคุณภาพสินค้าต่อผู้บริโภค เช่น การรักษา คุณภาพน้ำ อากาศ ดิน และเสียง รวมทั้งเรื่องการประหยัดพลังงาน โดยพิจารณาตั้งแต่จุดเริ่มต้นของการผลิต ทั้งในเรื่องวัตถุดิบ กระบวนการผลิต การบรรจุหีบห่อ การใช้งาน จนถึงขั้นตอนสุดท้ายซึ่งเป็นการกำจัดกากเหลือใช้หรือการนำกลับมาใช้ใหม่ EU Eco-label มีสัญลักษณ์เป็นรูปดอกไม้และมีรูปตัวอีคล้ายสัญลักษณ์ของเงินยูโรแทนเกสรดอกไม้ เริ่มใช้เป็นครั้งแรกในปี 2536 โดยมีสาระสำคัญพอสรุปได้ดังนี้

• ขอบเขตของสินค้าและบริการ

สินค้าและบริการที่ใช้ในชีวิตประจำวันทุกประเภทสามารถขอรับการ ติดฉลาก EU Eco-label ได้ ยกเว้นอาหาร เครื่องดื่ม และเภสัชภัณฑ์ โดยคณะกรรมาธิการยุโรป (European Commission) กำหนดกลุ่มสินค้าอุปโภคบริโภค (Consumer Goods) ที่สามารถขอติดฉลาก Eco-label ได้ จำนวน 15 กลุ่ม คือ กระดาษทิชชู เครื่องล้างจาน ดินและปุ๋ย ที่นอน สีทาบ้านและน้ำมันเคลือบเงา รองเท้า สิ่งทอ ผงซักฟอก น้ำยาล้างจาน กระดาษ หลอดไฟ ตู้เย็น เครื่องซักผ้า คอมพิวเตอร์แบบตั้งโต๊ะ และคอมพิวเตอร์แบบกระเป๋า นอกจากนี้ ยังมีสินค้าและบริการอื่นๆ ที่อยู่ระหว่างการพิจารณาคัดเลือกให้ติด EU Eco-label เพิ่มเติมอีกหลายรายการ เช่น เครื่องดูดฝุ่น บริการที่เกี่ยวเนื่องกับการท่องเที่ยว เป็นต้น ประเทศที่มีการใช้ฉลาก EU Eco-label คือ ประเทศสมาชิกเขตเศรษฐกิจยุโรป (European Economic Area: EEA) รวม 18 ประเทศ ประกอบด้วยสหภาพยุโรป (European Union: EU)จำนวน 15 ประเทศ รวมไปถึงไอซ์แลนด์ ลิกเตนสไตน์ และสวิตเซอร์แลนด์

• ฉลากสิ่งแวดล้อม (Blue Angel)

วิวัฒนาการของฉลากสิ่งแวดล้อม เริ่มต้นจากประเทศในแถบยุโรปโดยมีประเทศเยอรมันเป็นประเทศแรก ที่มีการพัฒนาโครงการฉลากสิ่งแวดล้อม เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2521 ใช้ฉลากที่ เรียกว่า นางฟ้าสีฟ้า (Blue Angel) ในการรณรงค์ปกป้องสิ่งแวดล้อมด้วยจุดมุ่งหมาย 3 ประการคือ ชี้แนะให้ ผู้บริโภคซื้อเฉพาะแต่สินค้าที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด ส่งเสริมให้ผู้ผลิตพัฒนาสินค้าที่รักษาสิ่งแวดล้อมและรณรงค์ให้ฉลากนางฟ้าสีฟ้าเป็นสัญลักษณ์ในการส่งเสริมการจำหน่าย

• ฉลากอีโคมาร์ค

โครงการฉลากสิ่งแวดล้อมในญี่ปุ่นได้เริ่มรณรงค์อีโค มาร์ค (Eco Mark) ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2532 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นการให้ข้อมูลแก่ผู้บริโภค และสนับสนุนให้ผู้บริโภคเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม โดยหันมาเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีมาตรการในการรักษาสิ่งแวดล้อมที่ดีกว่า วัตถุประสงค์หลักของ Eco Mark นั้น ต้องการที่จะให้ข้อมูลแก่ผู้บริโภคว่า ผลิตภัณฑ์ดังกล่าวนี้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (ตราสัญลักษณ์โครงการมีความหมายว่า Friendly to the Earth) ซึ่งเป็นการปกป้องโลก ด้วยสองมือของผู้บริโภค ความแตกต่างระหว่าง Eco Mark และ Blue Angle คือ Eco Mark ไม่ได้สร้าง มาตรฐานใหม่ เพื่อปกป้องผู้บริโภคในแง่ของการพัฒนาคุณภาพของผลิตภัณฑ์หรือด้านความปลอดภัย ซึ่งจะแตกต่างจาก Blue Angel ผลิตภัณฑ์ที่ติดฉลาก Eco Mark นั้น สามารถจำหน่ายได้ภายในประเทศญี่ปุ่นเท่านั้น อีกทั้งบริษัทต่างชาติที่จำหน่ายสินค้าในญี่ปุ่นก็สามารถขอใช้ฉลาก Eco Mark ได้

ตารางที่ 1 การเลือกซื้อสินค้าและบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
(ที่มา: กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม,2565)

การเลือกซื้อสินค้า	บริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
สินค้า	เลือกสินค้าที่ได้รับฉลากเขียวหรือสินค้าที่เป็นไปตามข้อกำหนด
บริการโรงแรม	เลือกใช้บริการโรงแรมที่ได้รับประกาศนียบัตรรับรองการเข้าร่วมโครงการใบไม้เขียวหรือโรงแรมที่ได้รับการรับรอง
บริการอื่นๆ	ให้เลือกตามเกณฑ์ข้อกำหนดสินค้าและบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
หากไม่มีสินค้าฉลากเขียว	ให้เลือกสินค้าที่ผลิตจากสถานประกอบการที่ได้รับการรับรองอุตสาหกรรมสีเขียวตั้งแต่ระดับ 4 ขึ้นไป

ประโยชน์ที่ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียได้รับ

• ประโยชน์ต่อผู้บริโภค
ผู้บริโภคจะได้ใช้สินค้าที่ช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมตั้งแต่กระบวนการผลิต ลดการใช้ทรัพยากรที่สิ้นเปลือง และสารที่เป็นพิษต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม ทำให้มีผลต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมโดยรวม รวมทั้งช่วยปลูกฝังค่านิยมให้สังคมร่วมกันอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมไปด้วย (ศูนย์ปฏิบัติการวิเคราะห์มลพิษและสิ่งแวดล้อม กรมควบคุมมลพิษ,2565)
• ประโยชน์ต่อผู้ผลิต
เมื่อสินค้าและบริการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมได้รับความนิยมมากขึ้น ก็จะส่งผลให้ปริมาณการจำหน่ายสูงขึ้นด้วย อีกทั้งในกระบวนการผลิตยังเน้นให้ผู้ผลิตใช้ทรัพยากรและเทคโนโลยีอย่างคุ้มค่าปลอดภัยต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ซึ่งจะส่งผลตอบแทนทางเศรษฐกิจในระยะยาว ทั้งในการประหยัดต้นทุนการผลิตและเป็นการสร้างภาพลักษณ์ที่ดีต่อผลิตภัณฑ์ (ศูนย์ปฏิบัติการวิเคราะห์มลพิษและสิ่งแวดล้อม กรมควบคุมมลพิษ,2565)
• ประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อม
เมื่อผู้ผลิตและผู้บริโภคต่างร่วมมือร่วมใจกันผลิตและบริโภคสินค้าและบริการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้นแล้ว ก็จะส่งผลดีต่อสิ่งแวดล้อมโดยรวม คือ ช่วยลดผลกระทบต่าง ๆ ในการผลิตที่อาจเกิดอันตรายต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้งช่วยลดการปล่อยมลพิษที่เป็นสาเหตุให้เกิดภาวะโลกร้อน (ศูนย์ปฏิบัติการวิเคราะห์มลพิษและสิ่งแวดล้อม กรมควบคุมมลพิษ,2565)

 ปัจจุบันนี้ มีการพัฒนาในเรื่องของเทคโนโลยี การคมนาคมขนส่ง การสื่อสาร โดยนำเอาทรัพยากรธรรมชาติมาใช้กับเทคโนโลยี ส่งผลให้ทรัพยากรเสื่อมโทรมลงเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อม ดังนั้นประเทศทั่วโลกมีนโยบายในการพัฒนาประเทศที่สำคัญประการหนึ่งคือการนำเอาทรัพยากรธรรมชาติมาใช้สนองความต้องการของมนุษย์ให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น อีกประการหนึ่งคือการท่องเทียวซึ่งเป็นวิถีชีวิตในยุคปัจจุบัน มีการเดินทางท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้น ซึ่งธุรกิจที่พักจึงต้องมีการขยายตัวเพิ่มขึ้น เช่น ธุรกิจโรงแรมที่มีจำนวนเพิ่มมากขึ้นจึงส่งผลกระทบทางลบต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น เนื่องจากมีการนำทรัพยากรมาใช้เกินความจำเป็นทำให้เกิดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมเสื่อมโทรมและไม่คำนึงเรื่องของการอนุรักษ์ทรัพยากร ดังนั้น การประกอบธุรกิจโรงแรมควรมีการจัดการอนุรักษ์พลังงาน การระบายน้ำทิ้ง การจัดการมลภาวะทางอากาศและเสียงที่เกิดขึ้น จากการศึกษาพบว่า 75% ผู้บริโภคจะคำนึงและเลือกใช้บริการโรงแรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Buffa, Franch, & Rizio, 2018) เพื่อให้การดำเนินกิจการของโรงแรมส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุดและมีทรัพยากรเพียงพอสำหรับการใช้ในอนาคต

 อุตสาหกรรมโรงแรม มีการขยายตัวอย่างรวดเร็วเพราะเป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวมาใช้บริการ โรงแรมเป็นสถานประกอบการหนึ่งที่ใช้พลังงานและทรัพยากรเป็นจำนวนมากเพื่ออำนวยความสะดวก ให้กับผู้มาใช้บริการที่เข้าพักกับทางโรงแรม ผู้ประกอบการภาคธุรกิจโรงแรมบางแห่งยังไม่มีการวางแผนหรือควบคุมการใช้ทรัพยากรให้เหมาะสม อาจส่งผลกระทบในระยะยาวได้ เนื่องจากอุตสาหกรรมโรงแรมมีความต้องการที่ใช้ทรัพยากรเพิ่มขึ้นสำหรับการบริการให้ลูกค้า โดยใช้ทรัพยากรน้ำ พลังงาน และทรัพยากรอื่นๆ เป็นจำนวนมาก เช่น การพัฒนาผลิตภัณฑ์และกระบวนการที่นำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน การประยุกต์ใช้ความรู้เชิงพาณิชย์เพื่อกระตุ้นการปรับปรุงระบบนิเวศทั้งทางตรงและทางอ้อม ซึ่งรวมถึงช่วงของความคิดที่เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อม ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีที่เป็นนวัตกรรมใหม่เพื่อเป็นที่ยอมรับของสังคมที่มีต่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sun, Duru, Razzaq, & Dinca, 2021)

การจัดการการอนุรักษ์น้ำและการลดของเสียในโรงแรม

 การอนุรักษ์น้ำและการจัดการการลดของเสียได้แพร่หลายถูกนำมาใช้เป็นกลยุทธ์การจัดการอุตสาหกรรมโรงแรมสีเขียวที่สำคัญในระดับโลก ประการแรก น้ำเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญ ดำเนินธุรกิจการบริการและการท่องเที่ยว โดยเฉพาะในโรงแรม ปริมาณการใช้น้ำสำหรับห้องพักในโรงแรมที่มีผู้ใช้บริการมีความสำคัญ เนื่องจากปริมาณการใช้น้ำมีการเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่วนใหญ่ การใช้น้ำโรงแรมเกี่ยวข้องกับพฤติกรรม เช่น การเปลี่ยนผ้าเช็ดตัว การอาบน้ำ เปลี่ยนผ้าปูที่นอน ล้างห้องน้ำ การแปรงฟัน เป็นต้น การหาที่พักสามารถลดปริมาณน้ำได้มหาศาลด้วยการจัดการการอนุรักษ์น้ำที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งช่วยลดผลกระทบที่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมได้อย่างมาก การใช้ผ้าเช็ดตัวหรือผ้าปูที่นอนซ้ำ หัวฝักบัว ห้องสุขา อ่างล้างหน้าแบบไหลต่ำ และแนวทางปฏิบัติด้านสุขอนามัยที่ประหยัดน้ำเป็นตัวอย่างของการจัดการอนุรักษ์น้ำดังกล่าว อุตสาหกรรมที่พักยังถือได้ว่าเป็นผู้สนับสนุนหลักของเปียกของเสีย เช่น ของเสียจากสวน เศษอาหาร ของเสียจากน้ำมันประกอบอาหาร และของเสียแห้ง เช่น กระป๋อง โลหะ พลาสติก ผ้าลินิน กระดาษ ขยะอื่นๆ การปล่อยก๊าซเรือนกระจกในอุตสาหกรรมประมาณ 45.0% ของขยะมูลฝอยชุมชนทั้งหมดในเขตเทศบาลเชิงพาณิชย์ ผลการวิจัยพบว่าการจัดการการลดของเสียที่เหมาะสมในโรงแรมไม่เพียงแต่นำไปสู่การรักษาสิ่งแวดล้อมเท่านั้น แต่ยังรวมถึงผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจด้วย การจัดการการลดของเสียอย่างมีประสิทธิภาพจะนำผลประโยชน์ทางการเงินทั้งโดยตรง การประหยัดต้นทุน และผลประโยชน์ทางอ้อม การตอบสนองของผู้ที่มาใช้บริการที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม (Han, Lee, Trang, & Kim, 2018)

 โรงแรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและอนุรักษ์พลังงานเป็นการร่วมกันดูแลและรักษาสิ่งแวดล้อมเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในส่วนของประเทศไทย มีแนวคิดทางด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่เป็นของนโยบายระดับประเทศ เช่น หน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน องค์กรระหว่างประเทศ อุตสาหกรรมทุกด้าน รวมถึงอุตสาหกรรมการบริการและการท่องเที่ยวโดยเฉพาะในอุตสาหกรรมที่พักแรม นอกจากจะเป็นภาคอุตสาหกรรมการบริการใช้พลังงาน ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในหลายด้านไม่ว่าเป็นการใช้ทรัพยากรต่างๆ การปล่อยของเสียและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในชุมชน (Han, Hsu, & Sheu, 2010) มีการรับรองที่สามารถใช้เพื่อระบุว่าโรงแรม "เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม" เช่น การรับรองอาคารสีเขียว ภาวะผู้นำด้านพลังงาน และการออกแบบสิ่งแวดล้อม จาก Green Earth Check, Green Hotels Global, Green Hotel, Green Leaf Standard (Thailand) มาตรฐานรับรองที่พัก คุณสมบัติตรงตามเกณฑ์ที่กำหนดตามแนวทางปฏิบัติ เช่น ประสิทธิภาพการใช้พลังงาน การประหยัดน้ำ การลดของเสีย และการพัฒนาสังคม ผู้มาใช้บริการจะให้ความสำคัญกับโรงแรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าโรงแรมทั่วไปหรือโรงแรมที่ไม่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Verma, Chandra, & Kumar, 2019) การใช้ทรัพยากรพลังงาน การสร้างมลภาวะทั้งขยะและน้ำเสียมีส่วนในการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่ชั้นบรรยากาศ เป็นสาเหตุทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและปรากฏการณ์ภาวะโลกร้อนที่กำลังกลายเป็นวิกฤติด้านสิ่งแวดล้อมที่สำคัญ (บุตร, 2019) จากการเติบโตและขยายตัวของธุรกิจโรงแรมที่เพิ่มขึ้น

มาตรฐานโรงแรม

 มาตรฐานโรงแรม หมายถึง สัญลักษณ์แทนคำมาตรฐานบริการระดับต่าง ๆ ของโรงแรมที่จะเลือกพักโรงแรมระดับใด ใช้สัญลักษณ์ดาวเป็นตัดสินเพื่อแบ่งแยกระดับกันอย่างชัดเจน (Soelton, 2018) ในปัจจุบันการทำธุรกิจต่าง ๆ การค้าขาย ธุรกิจการขนส่ง ธุรกิจการประกอบอาหาร มีการตั้งมาตรฐานเป็นตัวชี้วัด รวมไปถึงธุรกิจที่เกี่ยวกับโรงแรม ที่จะต้องมีมาตราฐานเป็นตัวชี้วัด ซึ่งมาตรฐานโรงแรมนั้นจะเป็นสิ่งที่จะบอกถึงคุณลักษณะ และคุณสมบัติของโรงแรมให้ผู้มาใช้บริการหรือบุคคลภายนอกได้รับรู้และมาตรฐานนั้นจะเป็นสิ่งที่ทำให้ผู้ใช้บริการได้เลือกใช้ตามความชอบตามความพอใจหรือตามงบประมาณที่มีอยู่ของผู้ใช้บริการ สำหรับปัจจัยที่นำมาใช้พิจารณาตัดสินมาตรฐานโรงแรมสภาพทางกายภาพ เช่น ทำเลที่ตั้ง สภาพแวดล้อม ชุมชนเป็นต้น การก่อสร้าง เช่น โครงสร้างกายภาพของโรงแรม ระบบในโรงแรม การเลือกใช้วัสดุ และระบบความปลอดภัยของโรงแรมสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับผู้เข้าพัก เช่น ของใช้ในโรงแรม มีคุณภาพ เหมาะสมกับโรงแรมคุณภาพการบริการ และการรักษาคุณภาพ เช่น บุคลิกภาพของพนักงาน การบริการ ความสะอาด ถูกหลักสุขอนามัยการดูแลบำรุงรักษาของโรงแรม (Wong & Kim, 2020)

มาตรฐานโรงแรมในประเทศไทย

  ประเทศไทยมีหน่วยงานที่กำหนดเกณฑ์มาตรฐาน 3 หน่วยงาน คือ

กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้มีการกำหนดเกณฑ์การบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Criteria of the Green Hotel) ของสถานประกอบการประเภทโรงแรมไว้ 6 ประเด็น ดังนี้


• ประเด็นที่ 1 นโยบายด้านการบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Environmental Policy)

  นโยบายด้านการบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม หมายถึง หลักการหรือวิธีปฏิบัติที่สถานประกอบการใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงานด้านการบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การจัดการสิ่งแวดล้อม การอนุรักษ์พลังงาน การมีส่วนร่วมกับท้องถิ่นและชุมชน เป็นต้น โดยผู้บริหาร และพนักงานร่วมดำเนินการให้บรรลุวัตถุประสงค์และเป้าหมายที่กำหนดไว้

• ประเด็นที่ 2 การพัฒนาบุคลากร (Capacity Building)

  การพัฒนาบุคลากร หมายถึง วิธีการหรือกระบวนการ หรือกิจกรรมต่างๆที่ดำเนินการเพื่อเพิ่มพูนให้บุคลากรในสถานประกอบการ เกิดความรู้ ความสามารถและทักษะในการทำงานด้านการบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การจัดการสิ่งแวดล้อม การอนุรักษ์พลังงาน การมีส่วนร่วมกับท้องถิ่นและชุมชน เป็นต้น เพื่อเสริมสร้างเจตคติที่ดีในการปฏิบัติงานและให้มีการดำเนินงานบรรลุเป้าหมายที่วางไว้อย่างมีประสิทธิภาพ

• ประเด็นที่ 3 การรณรงค์ประชาสัมพันธ์ (Public Relations and Campaigns)

  การรณรงค์ประชาสัมพันธ์ หมายถึง การสื่อสารข้อมูล และข่าวสารด้านการบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การจัดการสิ่งแวดล้อม การอนุรักษ์พลังงาน การมีส่วนร่วมกับท้องถิ่นและชุมชน เป็นต้น ไปสู่กลุ่มเป้าหมาย (ผู้บริหาร พนักงาน และผู้ใช้บริการ) เพื่อเสริมสร้างความเข้าใจอันดี ความร่วมมือและสนับสนุนจากกลุ่มเป้าหมาย และเพื่อเสริมสร้างภาพลักษณ์ที่ดีของสถานประกอบการ

• ประเด็นที่ 4 การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Green Procurement)

  การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม หมายถึง การจัดซื้อจัดจ้างผลิตภัณฑ์หรือบริการ ซึ่งคำนึงถึงความเหมาะสมด้านคุณภาพ ราคา ระยะทาง การส่งมอบสินค้าหรือบริการตามที่กำหนด และการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากการผลิตและบริการ โดยพิจารณาตลอดทั้งวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์การจัดซื้อจัดจ้าง

• ประเด็นที่ 5 การจัดการสิ่งแวดล้อมและพลังงาน (Environmental Management and Energy Conservation)

  การจัดการสิ่งแวดล้อมและพลังงาน หมายถึง การดำเนินงานใดๆ ที่สามารถใช้ทรัพยากรได้แบบยั่งยืน หรือมีการกำจัดของเสียและมลพิษ หรือเสื่อมสภาพไป หรือไม่ส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมโดยรอบ เช่น การลดการใช้น้ำ การอนุรักษ์พลังงาน การจัดการพื้นที่สีเขียว การบำบัดน้ำเสีย การลดและกำจัดขยะ การป้องกันมลภาวะทางอากาศและเสียง อาชีวอนามัยและความปลอดภัย

• ประเด็นที่ 6 การมีส่วนร่วมกับท้องถิ่นและชุมชน (Participation with Local Community)

  การมีส่วนร่วมกับท้องถิ่นและชุมชน หมายถึง การมีส่วนร่วมของสถานประกอบการกับท้องถิ่นและชุมชนในพื้นที่ที่สถานประกอบการตั้งอยู่ ทั้งการร่วมรับรู้ ร่วมคิด ร่วมดำเนินการ ในกิจกรรมด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เช่น การอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ การรักษาสิ่งแวดล้อม และการสร้างคุณค่าด้านประวัติศาสตร์ ท้องถิ่น หรือศิลปวัฒนธรรม หรือเอกลักษณ์ของท้องถิ่น เป็นต้น








นอกจากนี้ในประเทศไทยได้รับความนิยมในการร่วมกันดูแลและรักษาสิ่งแวดล้อมเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง แนวความคิดทางด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมนั้นถูกนำมาเป็นส่วนหนึ่งของนโยบายระดับประเทศทั้งหน่วยงานภาครัฐและเอกชน องค์กรระหว่างประเทศ อุตสาหกรรมทุกด้าน รวมถึงอุตสาหกรรมการบริการและการท่องเที่ยวโดยเฉพาะในอุตสาหกรรมที่พักแรมเป็นภาคอุตสาหกรรมการบริการหนึ่งที่ใช้พลังงานเป็นอย่างมาก ยังส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในหลายด้านไม่ว่าจะเป็นการใช้ทรัพยากรต่างๆ การปล่อยของเสียและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในชุมชน


มูลนิธิใบไม้เขียว (Green Leaf Foundation)

 ก่อตั้งในต้นปี 2541 ประกอบด้วยองค์กรที่มีวิสัยทัศน์ด้านการพัฒนาธุรกิจการท่องเที่ยวและการโรงแรม ประกอบด้วย การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สมาคมโรงแรมไทย โครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติประจำภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก สำนักงานการจัดการด้านการใช้ไฟฟ้า การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย สมาคมพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดล้อม และการประปานครหลวง โครงการที่มูลนิธิใบไม้เขียวดำเนินการเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพการใช้พลังงานและพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดล้อมของธุรกิจการท่องเที่ยวและการโรงแรม คือโครงการใบไม้เขียว ซึ่งอยู่ในความดูแลของคณะกรรมการส่งเสริมกิจกรรมสิ่งแวดล้อมเพื่อการท่องเที่ยว ได้จัดทำแบบประเมินการรักษาสิ่งแวดล้อมในการดำเนินงานของโรงแรมไว้ให้โรงแรมตรวจสอบการปฏิบัติงานของตน เพื่อให้คณะกรรมการ คสสท. ได้ตรวจสอบและประเมินผลเปรียบเทียบกับมาตรฐานที่คณะกรรมการได้จัดทำจากโรงแรมอ้างอิง มีการออกแนวคิดเกี่ยวกับโรงแรมสีเขียวหรือใบไม้เขียว (Green Leaf Hotel) โดยนำแนวคิดหลัก “รู้ ประหยัด รักษ์สิ่งแวดล้อม” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ
• วางมาตรฐานทางด้านการจัดการสิ่งแวดล้อม พัฒนาประสิทธิภาพในการใช้พลังงานและคุณภาพสิ่งแวดล้อมของธุรกิจท่องเที่ยวและธุรกิจที่พักแรม และได้จัดอันดับโรงแรมต่างๆ
• มอบเกียรติบัตรใบไม้สีเขียว (The Green Leaf Certificate) ตั้งแต่1-5 ใบ ตามลำดับ ความสามารถในการจัดการด้านสิ่งแวดล้อมในโรงแรม ความมุ่งมั่นของผู้ประกอบการและผู้มีส่วนสนับสนุนด้านการดำเนินธุรกิจโรงแรมที่ร่วมกันจัดการดำเนินธุรกิจเพื่อสิ่งแวดล้อมเป็นที่ประจักษ์แก่องค์กรต่างๆทั่วโลก

มาตรฐานโรงแรมสีเขียวอาเซียน

 หมายถึง มาตรฐานของโรงแรมสีเขียวที่ประเทศในกลุ่มสมาชิกอาเซียนตกลงร่วมกันซึ่งมีเนื้อหาที่เชื่อมโยงถึงการบริหารจัดการทรัพยากรทางกายภาพเพื่อประโยชน์ด้านการบำรุงรักษาและปรับปรุงอาคาร การอบรมพนักงาน ประสิทธิภาพการให้บริการ ทั้งยังครอบคลุมถึงการส่งเสริมกิจกรรมการมีส่วนร่วมของพนักงาน นักท่องเที่ยวและประชาชนในชุมชนให้มีส่วนร่วมต่อการรักษาสิ่งแวดล้อม การสนับสนุนอาชีพและผลิตภัณฑ์ของชุมชน ส่งผลต่อการพัฒนาการท่องเที่ยวและชุมชนอย่างยั่งยืน สามารถตอบสนองความต้องการของลูกค้าตามแนวโน้มของตลาดได้ รวมถึงวิธีการขอรับการประเมินสู่มาตรฐานโรงแรมสีเขียว (Astawa, Budarma, Sri Widhari, & Mudana, 2020)